Det må vera historia som bergar det, for kven vert ikkje varm om hjarterota når ein tenkjer på den frie bonden, den radikale borgaren, motkulturane, røysterett for alle og «all makt i denne sal»? Venstre er beraren av det meste vi er byrge av i dette landet, og som vi veit, på Vestlandet røystar alle Venstre jamvel når dei røystar på andre parti. Men med Ap kom synda inn i landet, brått var vi alle ein del av eit undertrykkjande klassesamfunn, og verda vart aldri den same.

Kontroversielt!
Nok historie. I dag er Venstre noko så uventa som eit kontroversielt parti; det kjem faktisk med ei rekkje framlegg som er dømde til å føra til ramaskrik. Kva er det denne regjeringa og særleg SV er mest nøgde med å ha fått til? Ikkje veit eg, men eg vil tru at maksprisordninga i barnehagane kjem særs høgt på lista. I faste prisar har kostnadene ved å ha barn i barnehage gått ned med over 60 prosent, og med det har barnefamiliane fått ein dramatisk betre levestandard. Men kva skal dei rike norske mellomlaga med alle desse peng­ane? Venstre vil «gi kommunene ansvar for å fastsette og differensiere barnehageprisen gjennom å avvikle maksprisordningen», kan vi lesa på side 10. Politikk er å vilja; Venstre vil meir.

Det stoggar ikkje der, for på side 11 kan vi lesa at Venstre i praksis vil avvikla lærarskulane òg, dei same lærarskulane som i si tid utdana Venstre-kadrane: Venstre vil ha «økt opptakskrav på grunnskolelærerutdanning­en ved å ha krav om karakteren 4 eller bedre i norsk og matematikk». I eit normalt år, og slik har det vore i snart femten år no, har om lag 70 prosent av dei som vert tekne opp på lærar­utdanninga, dårlegare karakterar i norsk og matematikk enn 4. Og når 70 prosent av studentane forsvinn, forsvinn òg lærarutdanninga. I tillegg vil Venstre at ingen skal kunna undervisa i fag dei ikkje har minst eitt år fordjuping i.

Anten kan ikkje Venstre prosentrekning, eller så har dei tenkt å gjennomføra ein skule­revolusjon. Lønskostnadene ved å ha berre flinke folk i skulen har ikkje Venstre rekna på. Men dei skal få for motet. Venstre, av alle, vil underminera rekrutteringsgrunnlaget for Utdanningsforbundet. Venstre er noko så unikt som eit skuleparti som vil leggja seg ut med dei som arbeider i skulen. Ingen skal heretter kunna skulda Venstre for å vera eit særinteresseparti.

Ny velferdsstat
Mot har dei òg i velferdspolitikken. Her har dei fleste av oss gått rundt og trutt at sjukelønsordninga var heilag, og at ingen vil våga å gjera noko med henne. Men kva les vi på side 54? «Venstre vil utrede en modell som innebærer at ytelsene til korttids fravær reduseres noe.» Og der rauk all potensiell støtte frå LO og dei sjukmelde. Venstre er det einaste av alle norske parti som har noko slikt i programmet. Rett nok sukrar dei pilla ved å seia at dei vil auka stønaden for dei som er uføre, men dette er tvillaust det mest radikale av alle framlegg i alle partiprogram.

Og det stoggar ikkje der. Venstre vil redusera barnetrygda for dei som tener greitt, dei vil avvikla all statleg stønad til AFP, dei vil fjerna den offentlege tenestepensjonen, dei vil auka den formelle pensjonsalderen til 75, og dei vil taka bort mange av reglane i arbeidsmiljølova om fritid og overtid. I tillegg krev dei at det alltid skal vera meir lønsamt å arbeida enn å gå på trygd. Om omgrepet nyliberalisme har meining, så må det vera mynta på Venstre, og om norsk venstreside og norske fagforeining­ar vil ha ein fiende, er Venstre mykje betre eigna enn både Frp og Høgre. Underskrivne har lese alle partiprogramma, Venstres er tvillaust det mest kontroversielle. Dei vil til og med føra inn aktivitetsplikt for uføretrygda. Her skal det arbeidast! Og ein gong i framtida vert nok desse framlegga offisiell norsk politikk.

Kan ikkje miljø
Men fysikk kan partileiinga ikkje. Den klårt største delen av partiprogrammet handlar om miljø. Det byrjar bra. Det Ap har fått med seg, har også Venstre fått med seg: Dei samla utsleppa av CO2 i EØS-området vert avgjorde av kvotane som EU har fastlagt. Går utsleppa ned i eitt område, vert det billegare å sleppa ut i eit anna. Men der Ap konstaterer at slik er det, seier Venstre at dei vil gjera noko med det: Venstre vil «ha kutt (...) gjennom oppkjøp og sletting av EU-kvoter». Om Noreg gjer dette i stort omfang, vil det føra til at prisane på utslepp i heile EU-området går opp og ut­­sleppa dimed ned. Venstre har også forstått at det beste verke­midlet generelt for å få ned ut­­sleppa er å gjera det dyrt å ureina: «Vi vi derfor øke CO2-avgiften.»

Men skal ein slik politikk gje meining, kan ein ikkje samstundes føra inn subsidiar og incitament til å laga meir energi generelt. For energi er energi same kva form han kjem i. Om Noreg vel å bruka mindre karbon, bør vi ikkje samstundes prøva å skapa meir energi; det vi sparer, må vi lata vera å nytta på andre område. Kort sagt: Om Noreg skaper stadig meir energi og sender han ut på verdsmarknaden, vil prisen på karbon verta lægre enn han elles ville ha vore. Det er så enkelt og så vanskeleg at i botnen av all klimapolitikk må målet vera å nytta minst mogeleg energi for å få utført oppgåver.

Dette nektar Venstre å forstå. Ordet buss er knapt nemnt i Venstres program. Det er derimot tog. Venstre elskar tog, særleg om dei går fort: «Vi vil bygge ut et nytt og miljøvennlig jernbanenett i løpet av de neste tjue årene. Først nye dobbeltspor rundt våre største byer, deretter nye linjer mellom landsdelene.» Og dette nettet skal vere «med dobbeltspor tilrettelagt for høye hastigheter (minst 250 km/t)». Men kva veit vi frå fysikken? Jau, at di raskare vi vil ha ein masse til å gå, di meir energi må vi bruka.

Buss for tog
Alternativet til tog er buss. 70 prosent av den energien som vert nytta på jarnbane i Noreg, er indirekte gjennom utbyggjing og vedlikehald. Vi brukar altså massivt med energi på å laga og halda oppe eit jarnbanenett. Denne energien er som regel CO2-intensiv: sement, jarn, diesel osb. Men så kjem vi til sjølve bruken av jarnbane: Om vi avgrensar oss til intercity-satsinga som Venstre går inn for, syner utrekning­ane frå ei rad ulike hald at energibruken per personkilometer med tog vil vera seks til åtte gong­er høgre enn med ein ekspressbuss på same strekninga. Og når tog passerer 200 kilometer i timen, eksploderer energibruken; over 250 kilometer er endå verre.

Isolert sett kan kanskje dette verka fornuftig om toga skal gå på vasskraft, men berre utbyggjinga av infrastrukturen åleine vil altså måtta føra til dramatisk auke i det norske karbonavtrykket. I tillegg er det slik at Noreg er knytt til det europeiske kraftnettet, og dimed vil svært mykje av energien koma frå kolkraftverk i Europa. På toppen kjem det at tog krev massivt med subsidiar som så gjer at staten må tena endå meir pengar, les: pumpa opp endå meir olje og gass. Og, syner utrekningane frå Transport­økonomisk institutt: Tog fører til spreidd busetnad som på si side fører til 50 prosents auke i bilkøyringa.

Fleire kablar
Ei løysing kunne likevel vore å kutta energisambandet til Europa, for om Noreg isolerte seg, og om vi ikkje tok med energi­bruken ved byggjing og vedlikehald, kunne i det minste kvar nordmann bruka mindre karbon gjennom utnytting av vasskraft til å flytta på toga. Men der er heller ikkje Venstre. Dei vil ha langt fleire kablar til kontinentet og at Noreg skal byggja ut mykje meir såkalla rein energi. Venstre vil altså bruka massivt meir energi her heime, dei vil eksportera massivt meir energi, og dei vil massivt byggja ut norske samferdsleårer, særleg dei som er mest energikrevjande. For kvar ein som er interessert i energiøkonomi, er miljødelen ein einaste lang inkonsekvens. Venstre vil berga verda gjennom både å laga meir energi og å bruka meir energi, og dette skal skje på eit vis som ikkje er samfunnsøkonomisk lønsamt.

Venstre seier i tillegg at dei vil fylgja handlingsregelen. Miljø- og samferdslesatsinga til Venstre er utan eit einaste kostnadsoverslag. Det gjer Venstre lurt i, for berre dei to sektorane åleine vil måtta føra til dramatiske nedskjeringar i alle andre samfunnsområde om Venstre skal halda regelen. Men det vil ikkje Venstre. Tal er for økonomar, og sløsing er bra for miljøet.

Venstres program må òg føra til mykje høgre innvandring; nokon må byggja alt det dei vil byggja ut. I tillegg vil dei gjera det mykje lettare å få arbeidsløyve for asylsøkjarar og andre, dei vil òg gje automatisk amnesti til alle barnefamiliar som kjem hit og greier å halda seg fast i tre år. Noreg ligg i verdstoppen i energibruk per innbyggjar. Om det er miljø Venstre er oppteke av, treng ikkje verda fleire nordmenn, men færre. Venstre vil òg kutta i skattane, både til dei rikaste og til dei som har minst. Vi får vona at desse pengane ikkje går til auka forbruk.

Artig lesnad
Venstres program er det mest radikale av alle norske partiprogram. Det er lett å vera radikal om ein ikkje tenkjer heilskap og konsekvens. Men motsett alle andre program er det artig lesnad. Då gjer det kanskje lite at det ikkje er altfor truverdig, og at det meste av det dei går inn for, ikkje er mogeleg i den noverande politiske situasjonen.

Dei stod langt frå kvarandre politisk, difor røysta dei Venstre...